Het Czaar Peterhuisje is een van de oudste voorbeelden van Nederlandse houtbouw. Zonder de hoge connecties zou het de tand des tijd nooit hebben doorstaan. De Zaanse herbergier Bulsing redde het huisje eind 18e eeuw van de sloop.

De eerste overkapping in 1823 was een stenen overkapping met open bogen, betaald door koningin Anna Pavlona. Na haar dood liet haar zoon prins Hendrik het houten huisje overkappen om het te beschermen tegen de weergoden. Tsaar Alexander III liet het in 1890 stutten en op een stenen fundering plaatsen.

De laatste Russische tsaar, Nicolaas II, liet in 1895 de bekende Amsterdamse architecten vader en zoon Salm een nieuwe stenen overkapping ontwerpen. De architectuur van de Russisch-orthodoxe kerken diende daarbij als voorbeeld. De stenen Russische keizerskronen op de gevel en naast de hekken benadrukken het vorstelijke verleden. Het bijzondere ontwerp van Salm werd in 2001 tot Rijksmonument verklaard, zodat hier nu op 1 plek 2 monumenten staan.

In 1886 schonk Willem III het huisje en de kunstcollectie weer aan tsaar Alexander III. Diens nabestaanden deden er in 1948 afstand van, maar nog steeds staat het huisje op naam van de Staat der Nederlanden en de erfgenamen van tsaar Nicolaas II. De beroemde handtekeningencollectie van het Czaar Peterhuisje bevat ook heel wat namen uit de beide vorstenfamilies. Ook die van Willem-Alexander.

Het houten arbeidershuisje in Zaandam is onlangs gerestaureerd. Zowel de fundering, als de binnen- en buitenkant van het huisje, de stenen ombouw, het dak en de buitenmuur in de tuin werden grondig onder handen genomen. Voorlopig kan het beroemde huisje de tand des tijds weer doorstaan.

(bron: Zaans Museum)