Deze waterloop tussen West-Knollendam en het Noordzeekanaal heeft ervoor gezorgd dat het omliggende gebied zich door de eeuwen heen heeft kunnen ontwikkelen tot een belangrijk ‘industriegebied’. Overal op de Zaanoevers staan bewijzen van deze ontwikkeling: een mengeling van molens, pakhuizen en fabrieken. Samen vertellen zij de geschiedenis van deze regio.

Al in de 16de eeuw ontwikkelde zich op de oevers van de Zaan een uitgebreid stelsel van honderden windmolens. Door middel van pellen, kloppen, malen en zagen werden onder andere papier, specerijen, hout, hennep en granen geproduceerd. En door de ligging aan de Zaan, konden de eindproducten snel en eenvoudig verscheept worden. De eerste molen werd hier gebouwd in 1597 en op het hoogtepunt van de molenindustrie, omstreeks 1725, waren er ongeveer 600 molens in het gebied te vinden. Nu zijn dat er nog slechts een tiental, waarvan een deel te bezichtigen is bijvoorbeeld op de Zaanse Schans.

Door de komst van stoom en electriciteit werden de molens vanaf midden 19de eeuw langzaam vervangen door fabrieken en bijbehorende pakhuizen. Zo kwamen in Wormer stoompellerijen in plaats van pelmolens en windzagers moesten plaats maken voor stoomzagerijen. Ook werden nieuwe fabrieken opgericht. Eén van de bekendste fabrieken langs de Zaan is ongetwijfeld Stoom-Brood- en Beschuitfabriek ‘De Ruyter’, opgericht in 1886 door Ericus Gerhardus Verkade (1835-1907) en nu beter bekend als de Verkadefabriek. De Zaanoevers waren een gewilde plek voor ondernemers. Er was veel ruimte, de Zaan zorgde voor goede transportmogelijkheden over water en grondstoffen waren in de nabijheid te vinden. Door de opening van het Noordzeekanaal in 1876 nam het belang van de Zaan enkel toe. Er was nu een korte verbinding naar zowel Amsterdam als de Noordzee.