In de Zaanstreek wordt de Nacht van de Industriecultuur op zaterdag 22 oktober op twee verschillende manieren gevierd. Buiten, langs de Zaan gloeit een lint van verlichte fabriekspanden op. Binnen in de ProjectFabriek op het Hembrugterrein is een avondvullend programma met een spannende mix van food, muziek, kunst, projectie en debat. Dit dynamische programma én de verlichte fabrieksgebouwen duiden de ziel van de Zaanstreek, waar het naast elkaar werken en wonen altijd de overheersende cultuur is geweest.

Route verlichte industriegebouwen
De route van verlichte fabrieksgebouwen begint bij Meneba in Wormerveer. De markante silo’s van het bedrijf zijn deze avond in kleur aangelicht, wat een spectaculair beeld oplevert. Bij Zaandijk zijn de nootjesfabriek van Duyvis en de naast gelegen molen De Ooievaar aangelicht. Hier wordt het grote contrast tussen oud en nieuw, de Zaanse industrie zoals die begon en de moderne productie van nu, benadrukt. Richting Zaandam zijn verder Tate& Lyle en de zo herkenbare cacao-binnenschepen van Cargill fraai uitgelicht. De route eindigt bij het bekende pakhuis de Phenix, eigendom van de internationaal opererende voedingstoffenproducent Danisco (DuPont). Hier wordt de ontwikkeling van de Zaanse industrie vanaf het molentijdperk tot nu spectaculair tot leven gebracht. Het ruim zes minuten durende verhaal van lichtkunstenares Machteld Aardse wordt vanaf 20.00 uur elk half uur geprojecteerd op het monumentale pakhuis dat omstreeks 1900 werd gebouwd.

Kijken vanaf het water
De route langs de oevers van de Zaan kan uitstekend op de fiets worden afgelegd. Maar leuker is het om de verlichte gebouwen vanaf het water te zien. In de nacht varen op de Zaan is heel bijzonder en de verlichte fabrieksgebouwen maken dat nog meer de moeite waard. Een mogelijkheid daartoe biedt de Zaansafari www.ifikz.nl/zaansafari/, waarmee het grootste deel van de route kan worden bekeken. Pakhuis de Phenix is ook een afzonderlijk bezoek meer dan waard. Het lichtspektakel daar is goed te zien vanaf het parkeerterrein naast de Chocoladefabriek (voormalige Verkadefabriek), Westzijde 168 – 188 Zaandam.

Programma op Hembrugterrein
Het zien van de verlichte fabrieksgebouwen is goed te combineren met het programma in de ProjectFabriek op het Hembrugterrein. De Nacht van de Industriecultuur scherpt daar de discussie, voedt de geest en staat in het teken van transitie en beweging. Zijn de huidige snelle veranderingen een zegen of vormen zij een uitdaging? Een avondvullende talkshow met kopstukken uit de wereld van de technologie, cultuur en productontwikkeling staat centraal. Onder leiding van gespreksleiders Ursul de Geer en Bram van Oers nemen sprekers als Eric Klarenbeek, Andre Dekker, Ewoud Vreugdenhil, Karel Feenstra e.a. ons mee in de vraag hoe we de versnelde globale en regionale transities kunnen duiden.

Zintuigelijk genot
Verder wordt de talkshow omlijst met muziek van zangeres Lavalu, het Ensemble Rei en Rajakymoes!, een Poetry Battle met Arjen Duinker en Kees ’t Hart en videokunst van BringYourOwnBeamer WorldWide. Voeg daaraan toe theater, performance-kunst en food en je hebt alle ingrediënten voor een avond vol zintuigelijk genot.

Het programma in de ProjectFabriek, dat duurt tot in de kleine uurtjes, begint om 20.00 uur. Voor heerlijke snacks en verse bites gaan de deuren echter al om 18.00 uur open, want in de ProjectFabriek staan foodtrucks. Zie voor het hele programma en de kaartverkoop www.ifikz.nl/nacht-van-de-industrie-cultuur/. Er zijn ook kaarten verkrijgbaar aan de deur.

De Nacht van de Industriecultuur is een onderdeel van I-FIKZ, het Zaanse Festival Industrie Cultuur.

Ontbijten onder het genot van liedjes over treinen (trainsongs) – dat kan natuurlijk alleen in het Seinwezen. Luister naar de persoonlijke verhalen over de Haarlemse industrie, voorgelezen door ondernemers van nu. Singer songwriter Yorick van Norden bezingt de treinen en stadsdichter Nuel Gieles draagt een lofdicht op de industrie van de stad voor.

Op zondagochtend 23 oktober worden de winnende verhalen van de industrieverhalenwedstrijd gepresenteerd. Het ontbijt is tussen 9:30 en 11.00 uur. Het verhalenontbijt is een onderdeel van IndustrieCultuurHaarlem.

De vissersboten in de haven, de hoogovens aan de horizon en het water dat zich overal laat gelden. Tijdens drie weekenden in oktober is de industriecultuur van IJmuiden extra beleefbaar door speciale rondleidingen bij bedrijven, theatervoorstellingen, tentoonstellingen en spectaculaire verlichting van industriële gebouwen.

Het met de hand gegraven Noordzeekanaal en de bijbehorende sluizen is waar IJmuiden zijn rauwe karakter grotendeels aan heeft te danken. De realisatie van het kanaal was een enorme industriële impuls voor het gebied, de bijbehorende grote sluizen een huzarenstukje van de ingenieurs. Iets wat men in 2019 dunnetjes overdoet als IJmuiden wederom zal beschikken over de grootste zeesluis ter wereld.

De visserij maakte dankbaar gebruik van de nieuwe zeeverbinding en IJmuiden ontwikkelde zich spoedig tot een van de belangrijkste visserijhavens van Nederland. Als in 1918 ook de Koninklijke Hoogovens hun plek krijgen aan de kust is IJmuiden definitief een rauwe plek aan zee met een rijke industriecultuur.

Vier de industriecultuur!
De rijke industriële geschiedenis zal gedurende drie weekenden volop in de aandacht staan. In Vishal D zal ‘De Verhalenvisser van IJmuiden’ vijf keer verschijnen. De Verhalenvisser (een voorstelling van theatermakers Prins te Paard) is een mythische figuur die het midden houdt tussen een visser en een jutter. Met zijn zeilkar duikt hij op op plaatsen waar oude verhalen ten prooi dreigen te vallen aan sloophamer, graafmachine of vergetelheid. Een gratis voorstelling voor jong en oud.

In de periode van 8 tot 23 oktober zullen ook twee IJmuidense iconen worden uitgelicht: de watertoren aan de Dokweg en de toren van het Zee- en Havenmuseum laten hun licht schijnen over de oude haven. Vanuit de toren van het museum is voor de echte zeerot ook een bericht in morsecode te ontcijferen!

Oude verhalen vormen de basis voor bijeenkomsten op 8 en 9 oktober waarop oud-werknemers hun ervaringen delen over het werken bij de IJmuidense industrieën. Nieuwe verhalen ontstaan ook als TATA Steel en cementfabriek ENCI speciale rondleidingen organiseren op 21 en 22 oktober – unieke kansen om een kijkje achter de schermen te nemen bij deze bedrijven. Op 8 en 9 oktober kunt u ook gratis mee op IJmuidense Havensafari, per snelle ribboot langs alle industrie!

Met het graven van het Noordzeekanaal in 1876 werden meerdere grenzen verlegd. Tot 1876 hadden de Nederlanders nog nooit een doorgang door de duinen gemaakt en het zeewater in het land gelaten. Ook werd voor het eerst in Nederland op zo’n grote schaal gewerkt met stoom aangedreven zuigers en baggermolens, daarom werden er ook Engelse ingenieurs aangetrokken. In Engeland was de industriële revolutie al eerder ingezet en hadden zij veel meer ervaring met het bouwen van pieren in de zee. Ook werd er in Velsen met het graven van het kanaal letterlijk een barrière gelegd en werd het dorp verdeeld in Velsen Noord en Velsen Zuid.

Door het Noordzeekanaal ontstond niet alleen de plaats IJmuiden maar ook verschillende industrieën. Als eerste natuurlijk de visserij, met name toen in 1896 de Vissershaven werd aangelegd kwam deze industrie zeer snel tot grote bloei en werden vele bedrijven en industrieën rondom het kanaal en Vissershaven gevestigd die nauw verwant waren met de visserij zoals de visafslag, kuiperijen en ijsfabrieken. In 1895 werd de papierfabriek “de Eendracht”in Velsen Noord opgericht. In 1918 werden de eerste Hoogovens gebouwd en startte de productie van staal in 1924. In 1926 werd de vismeelfabriek, in de volksmond puffabriek genoemd, gevestigd.

Over de industrieën in en rondom Velsen organiseert de cultuurcompagnie samen met HollandRoute verschillende activiteiten tussen 7 en 23 oktober. Eén van deze activiteiten is een verhalen- en filmmiddag op zaterdag 8 oktober in het Zee- en Havenmuseum. Bij voorinschrijving via de website www.zeehavenmuseum.nl is de toegang gratis. Op de verhalen- en filmmiddag zelf is de toegangsprijs EUR3,-.

Ga mee op een bijzondere bustocht! Tijdens het Retourtje Cruquius beleef je het industrieel erfgoed van Haarlemmermeer op een geheel nieuwe manier. Rijd mee met de bus vanaf het Kunstfort bij Vijfhuizen naar De Cruquius en weer terug, en maak kennis met de geschiedenis van Haarlemmermeer in drie verhalen: Van water naar land, Het stoomgemaal en De vruchten van het gewonnen land. Onderweg word je verrast met theater, dans, geschiedenis en voedsel. 

Speciaal voor Retourtje Cruquius maakte theatermaker Ingrid van Leeuwen (Fly me home, Ringbiënnale 2014) verschillende geluidsopnames en ontwikkelde dansgezelschap Arch8, onder leiding van choreograaf en artistiek leider Erik Kaiel een fysieke voorstelling op locatie, gebaseerd op de voorstelling Murikamifaction.

Bezoek de website van de Ringbiënnale voor meer informatie, of bestel direct je kaartje voor een van de ritten. Bekijk het volledige programma van HollandRoute 2016 op www.hollandroute.nl.

In 1873 dwaalde er een nieuwsgierige Italiaanse schrijver door Holland. En hij keek z’n ogen uit. Zonder gekheid, want deze Edmondo de Amicis verbaasde zich sterk over ons land dat volgens hem meer op moeras en water leek dan vasteland. Mensen die hier woonden, zo dacht hij, moesten om te overleven trekjes van bevers vertonen. Deze nieuwsgierige Italiaan bezocht onder andere Zaandam, Alkmaar, Amsterdam en Den Helder. Misschien moet je eens met zijn ogen door Amsterdam dwalen. Niet naar de winkels of bioscoop, niet naar de Negen Straatjes, maar naar alle bruggen! Onze hoofdstad heeft er nota bene 88. Als je de bruggenwandeling van de Hollandroute kiest, passeer je bruggen in alle soorten en maten.

Route: Amsterdam in 88 bruggen

Tekst: Uit-in-NH

Het jaar 2015 is uitgeroepen tot het Europees jaar van het industrieel erfgoed. De provincie Noord-Holland heeft een rijk industrieel verleden, van de historische windmolen en pakhuizen op de oevers van de Zaan tot de imposante staalindustrie in Velsen.

Industrie zit in het DNA van dit gebied, er heerst een echte industriecultuur. Nu, aan het einde van dit themajaar en tijdens de “donkere” dagen van december, zal Festival Industrie Cultuur aansluiting zoeken bij het Amsterdam Light Festival door enkele van de industriële iconen langs het Noordzeekanaal in de schijnwerpers te zetten.

Passagiers op de bootverbinding tussen Amsterdam Centraal, het Hembrugterrein en Zaandam Centrum ervaren in het donker een bijzondere mix van industrieel erfgoed en kunst. Door het belichten van drie bijzondere industrieel erfgoed-iconen langs deze vaarroute zal de dynamische industriële geschiedenis van het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek extra benadrukt worden. De NDSM Scheepskraan, meelfabriek ‘de Vrede’ en het Hembrug Laboratorium vormen samen met het kunstwerk LICHThuis een bijzondere aanvulling op het Amsterdam Light Festival.

Naast de reguliere afvaarten langs de Lichtbakens (kijk hier voor de actuele dienstregeling) zijn er in december ook diverse extra late Lichtbaken-Tours. Een aantal extra late afvaarten vanaf Amsterdam Centraal Station laten de Lichtbakens extra tot hun recht komen. Ook zal er onder leiding van een gids een spannende stop gemaakt worden bij een van de Lichtbakens. Opstappen bij Amsterdam CS (steiger 14) kan voor het reguliere tarief van 5 euro per persoon. De late afvaarten voor de Lichtbaken-Tours zijn op 3, 12, 19, 27 december en 2 & 9 januari 2016 om 18.00 uur.

Een gratis app (beschikbaar voor iOS) geeft extra informatie over de Lichtbakens èn twaalf andere ‘Iconen van de Industriecultuur’ in het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek. Zoek in de Apple App Store op ‘Lichtbakens’ en download de app gratis.

De Provincie Noord-Holland pakt uit met een Erfgoedpaviljoen op de Uitmarkt. Bezoek de buitenexpositie die voert langs de hoogtepunten van de industriële revolutie langs het Noordzeekanaal, de Zaanstreek en Amsterdam. Laat een stoombootje varen, proef chocolade, leer over de werking van de stoommachine in het Stoomlab, bekijk historische films en geniet van muziek- en theatertalent op het podium voor het paviljoen. Het Erfgoedpaviljoen van de provincie Noord-Holland staat tijdens de Uitmarkt op zaterdag 29 augustus en zondag 30 augustus op het Museumplein.

Industriecultuur
2015 is het jaar van het Europees Industrieel Erfgoed. Aanleiding voor de provincie Noord-Holland om met het Festival Industrie Cultuur haar rijke industriële verleden te tonen aan de hand van twaalf iconen van de industriecultuur. Van de historische windmolens en pakhuizen op de oevers van de Zaan, de Stoombierbrouwerij Heineken en het Scheepvaartmuseum, tot de stoomgemalen in de Haarlemmermeer. Ontdek hoe bijzonder deze periode is geweest voor de ontwikkeling van Amsterdam en Nederland. De buitenexpositie vertelt u meer over het verleden, heden en de toekomst van de iconen. Het Noordzeekanaal is zo’n belangrijk icoon. Speciaal voor de Uitmarkt is dit gebied met kanaal nagebouwd. En er kan ook gevaren worden met stoombootjes.

Culturele rijkdom
In het erfgoedpaviljoen zijn de culturele parels van Noord-Holland te vinden. Festival Industriecultuur toont de geschiedenis van industriecultuur in het filmtheater. Het festival organiseert allerhande activiteiten waaronder Oktober Cacaomaand. Een voorproefje wordt gegeven op de Uitmarkt – kom chocolade proeven!

Werelderfgoed De Stelling van Amsterdam is een 135 kilometer lange verdedigingslinie rondom Amsterdam en bestaat uit forten, batterijen, dijken en sluizen. Een foto-expositie laat de veelzijdigheid van de forten van de Stelling van Amsterdam zien. Veel forten hebben tegenwoordig een nieuwe bestemming. Fortondernemers zijn aanwezig om over hun fort en de Stelling te vertellen en er is een wijnproeverij. Hoedenmuseum Zet ‘m op uit Andijk is één van de bijzondere kleine musea uit Noord-Holland met een grootse collectie. Pas een hoed en maak een selfie. In het Stoomlab kun je zelf aan de slag. Medewerkers van Stoomgemaal Halfweg, Stoommachinemuseum Medemblik en Museumstoomtram Hoorn-Medemblik leren je meer over de werking van de stoommachine. Kom ook naar het paviljoen voor actuele uittips en route-informatie. Schrijf je in voor de nieuwsbrief van www.uitinnoordholland.nl en maak kans op een Heerlijke Reis door de Tijd met de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik!

Muziek en meer
Op het podium voor het paviljoen treden artiesten op die financiering zoeken via crowdfundingplatform voordekunst.nl. De provincie steunt voordekunst.

De ontdekkings-game daagt toeristen en recreanten uit verborgen stempels te ontdekken op bijzondere erfgoedlocaties in Noord-Holland. De eerste stempels van deze nieuwe game zijn – in het kader van Festival Industrie Cultuur – te vinden langs de Zaan. Circa vijftien bijzondere erfgoedlocaties hebben een 3D geprinte stempel opgehangen. Het gebied loopt van West-Knollendam via Wormerveer, Zaanse Schans, Zaandijk, Koog a/d Zaan naar Zaandam. Opvallende stempels in blauw, geel, rood die via een speciale app op de iPhone een digitale afdruk geven.

Om alle stempels te verzamelen, kom je ook op plekken, die je anders nooit zou ontdekken. Deze editie van ‘Stampions aan de Zaan’ duurt vier tot vijf maanden en eindigt op 1 november 2015. Lukt het je alle stempels van de deelnemende locaties te verzamelen, dan ligt in november een pakketje Zaanse streekproducten klaar. Gedeputeerde Ralph de Vries van de provincie Noord-Holland zette op 25 juni 2015 de eerste stempel.

Met ruim 300 foto’s is een gezicht gegeven aan de historische en hedendaagse betekenis van het Noordzeekanaalgebied. Met de fotowedstrijd die is georganiseerd door het Projectbureau Noordzeekanaalgebied is aangesloten op het Europees Jaar van het Industrieel en Technisch Erfgoed en het Festival Industrie Cultuur. Het bleek een uitdaging heden en het verleden vast te leggen op een foto. De eyecatchers; TATA Steel en de cruiseschepen werden veel op de foto vastgelegd.

Fotografen konden hun foto’s insturen in drie categorieën:

  • Werken;
  • Wonen;
  • Recreëren.

De jury heeft unaniem gekozen voor zes prijswinnende foto’s.

Categorie werken

1e prijs ‘Treinstation van de Hoogovens’ van Tonnis Hoogland

Op de foto is de opdracht van de fotowedstrijd goed uitgewerkt.  De combinatie het heden en verleden en de mens is op deze foto goed weergegeven. De man op de foto tegen de achtergrond die zowel het verleden als het heden laat zien, namelijk TATA  maakt dat het tezamen een boeiend beeld is.

Categorie recreatie

1e prijs ‘Vissers op de Pier in IJmuiden’ van Jan Nijkamp

Deze foto geeft een erg mooi beeld van de mens recreërend in een geïndustrialiseerde omgeving. Het gebied is herkenbaar, de compositie van de foto is in balans, de gulden snede zit er goed in en de foto trekt je naar binnen.

Categorie wonen

1e prijs ‘Sluiseiland vanaf de kanaaldijk’ van Bas Bakkenes

Op de foto zien we dat er gewoond wordt op het sluiseiland in IJmuiden. Het is technisch een goede foto: de foto heeft een goede compositie en belichting en er valt te zien dat er goed gebruik is gemaakt van een tijdopname.

De winnende foto’s zijn op 13 en 14 juni te zien in het HollandRoute Huis op het Hembrugterrein in Zaandam. Het Hembrugterrein is per definitie een locatie waar het heden en verleden goed terug is te zien. Het terrein van de voormalige Rijks Artillerie Inrichtingen ontwikkelt zich tot een bruisende plek voor ambachtelijke, creatieve en innovatieve bedrijven.

Noord-Holland op de kaart

Tijdens deze middag is ook de website www.noord-hollandopdekaart.nl gelanceerd. De website toont het industrieel erfgoed in de provincie met historische prenten, tekeningen en foto’s uit de ‘Provinciale Atlas Noord-Holland’ op een hedendaagse Google Maps kaart. Een selectie van de inzendingen van de fotowedstrijd is toegevoegd aan de applicatie. Zo zijn beelden van industrieel erfgoed in de provincie Noord-Holland uit het heden en verleden met elkaar verweven.